Nhà giáo Lê Văn Biên, vốn tên là Đoàn Hữu Lộc, sinh ngày 11 tháng 08 năm 1933, trong một gia đình có truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng. Thân phụ và thân mẫu của thầy sớm qua đời. Thầy đã cùng những người anh chị em trong gia đình mình đi theo kháng chiến chống thực dân Pháp từ khi còn nhỏ. Ngày toàn quốc kháng chiến, tháng 12 năm 1946, với tinh thần quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, thầy, mới 13 tuổi, đã làm trinh sát nội đô cho Ban tình báo Liên khu 1 thuộc Trung đoàn thủ đô. Tháng 3 năm 1947, tại An Toàn Khu - chiến khu 2, thầy trở thành cán bộ phụ trách thiếu nhi. Từ tháng 11 năm đó, thầy được cử đi học văn hóa, rồi do nhu cầu đào tạo giáo viên, được gửi sang Khu học xá Nam Ninh (Trung Quốc) học trung cấp sư phạm.
Từ tháng 8 năm 1955 đến tháng 6 năm 1959, thầy được cử sang Cộng hòa Dân chủ Đức làm giáo viên cấp 2 tại Trường học sinh Việt Nam. Từ tháng 7 năm 1959, thầy về nước làm giáo viên cấp 2 tại Trường học sinh Miền Nam 27 tại Hà Đông.
Tháng 8 năm 1961, thầy vào học đại học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tháng 8 năm 1963, sau khi hoàn thành khóa học đại học, thầy lại được bồi dưỡng thêm một năm chương trình sau đại học. Với kết quả học tập tốt, từ tháng 9 năm 1964, thầy được giữ lại trường làm cán bộ giảng dạy tại bộ môn Ngôn ngữ, Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Trong suốt thời gian làm việc tại Khoa Ngữ văn – Trường ĐHSP Hà Nội cho đến khi nghỉ hưu vào tháng 12 năm 1993, thầy Lê Văn Biên giảng dạy lí thuyết ngôn ngữ, đảm nhiệm chủ yếu là phần từ vựng, ngữ pháp cho các hệ đào tạo của trường. Ngoài ra, thầy còn làm giáo viên thỉnh giảng cho các trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, Đại học Cần Thơ, Đại học Sư phạm Huế... Thầy dạy tiếng Việt và chuyên đề ngữ pháp cho trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội, Trường Tuyên huấn, dạy tiếng Việt cho Văn phòng Trung ương Đảng, Trường Tổ chức Trung ương, Tổng cục chính trị, Bộ Tổng Tham Mưu (1973 – 1979). Đặc biệt, thầy còn giúp đỡ chuyên môn cho giáo viên trường Đại học Sư phạm Viên Chăn (Lào) và biên soạn tài liệu Từ vựng học cho Trường Đại học Sư phạm Viên Chăn.
Thầy tham gia tích cực vào các hoạt động khoa học, các hội nghị, hội thảo ngôn ngữ học về các vấn đề từ vựng, ngữ pháp, tiếng Việt trong nhà trường, vấn đề ngôn ngữ Hồ Chủ tịch. Ngoài các bài báo và tham luận tại các hội nghị, hội thảo, thầy còn viết nhiều sách phục vụ cho chuyên môn và cho các trường Phổ thông: tham gia biên soạn SGK và sách hướng dẫn giảng dạy Tiếng Việt 4, Tiếng Việt 5, Ôn tập tiếng Việt cấp I thuộc chương trình cải cách giáo dục những năm 1980-1990.
Những trang giáo án viết tay, đánh máy, rồi in rô-nê-ô tài liệu giảng dạy đại học phần từ loại của thầy đã hình thành nên cuốn sách TỪ LOẠI TIẾNG VIỆT HIỆN ĐẠI (NXB Giáo dục, 1991). Cuốn sách tâm đắc nhất này của thầy trở thành một trong những cuốn sách viết về từ loại rõ ràng, thuyết phục và hệ thống nhất trong các sách về từ loại tiếng Việt ở Việt Nam, là cẩm nang cho nhiều thế hệ giảng viên và sinh viên sư phạm. Cuốn sách được viết dưới bút danh “Lê Biên” này đã làm cho tên tuổi của thầy trở nên thân thuộc với nhiều thế hệ giáo viên ngữ văn và các nhà nghiên cứu ngôn ngữ trong khắp cả nước.
Là một nhà giáo lão thành, trong suốt cuộc đời dạy học của mình, thầy Lê Biên luôn gương mẫu, nghiêm khắc trong giảng dạy, nhưng lại vô cùng thân thương, tận tình, gắn bó, chan hoà, yêu thương học sinh, sinh viên. Thầy luôn là một người thầy đầy nghị lực, bản lĩnh, yêu nghề, yêu người, một nhà sư phạm đầy tâm huyết.
Là một chiến sĩ, cán bộ, từ khi còn chưa tới tuổi trưởng thành cho đến những năm tháng sau khi nghỉ hưu về ở tại căn hộ 206 nhà B10 – Khu tập thể Đồng Xa – Mai Dịch – Cầu Giấy – Hà Nội, thầy Lê Biên luôn thể hiện một nhân cách cao đẹp – một tấm gương tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu hết mình vì sự nghiệp cách mạng, sự nghiệp giáo dục nước nhà.
Nhà giáo Lê Văn Biên đã mãi ra đi vào hồi 17 giờ 10 phút, ngày 01 tháng 05 năm 2021, tức ngày 20 tháng 03 năm Tân Sửu, trong sự tiếc thương vô hạn của người thân, bạn bè, đồng nghiệp và các thế hệ học trò. Cuộc đời nhà giáo Lê Văn Biên (Đoàn Hữu Lộc) là cả một cuộc hành trình cống hiến không ngừng nghỉ cho Cách mạng và cho Giáo dục. Chính vì vậy, thầy đã được tặng thưởng nhiều danh hiệu, huân, huy chương cao quý: Huy hiệu Việt Nam vệ quốc đoàn toàn thắng, Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng, Huy chương Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh, Huân chương Vì sự nghiệp xây dựng Thủ đô hạng nhất, Huân chương Kháng chiến hạng ba, hạng nhì và hạng nhất...